صنایع شیمیایی و پترو شیمی:

صنایع شیمیایی و پتروشیمی یکی از صنایع مهم واصلی در ایران به شمار می‌آید. به‌عنوان منبع مهم و اساسی درآمدهای غیرنفتی، نقش به سزایی در رشد و گسترش صنایع داخلی، توسعه و بومی‌سازی فنّاوری‌ها و رشد صنایع پایین‌دستی خود داشته است.

فهرست:

• صنایع شیمیایی.
• محصولات صنایع شیمیایی.
• تاریخچه صنایع پتروشیمی.
• اهمیت مواد شیمیایی پایه در صنعت پتروشیمی.
• حرف آخر.

صنایع شیمیایی

صنایع شیمیایی یکی از بزرگ­ترین انواع صنایع تولیدی در کشورهای توسعه‌یافته یا درحال‌توسعه به شمار می‌آیند. به‌طوری‌که طیف وسیعی از محصولاتی که به‌طور روزمره در همه جنبه‌های زندگی مورداستفاده قرار می‌گیرند؛ در این صنایع تولید می‌شود.

برخی از محصولات صنایع شیمیایی مانند مواد شوینده و صابون‌ها، مواد ضدعفونی‌کننده، عطرها و اسیدهای معدنی به‌طور مستقیم مورداستفاده مشتری قرار می‌گیرند. برخی دیگر به‌عنوان ماده واسطه در تولید سایر محصولات استفاده می‌شوند. به‌عنوان‌مثال در اروپا، 70% از محصولات شیمیایی تولیدشده در سایر شاخه‌های صنایع تولیدکننده مواد شیمیایی استفاده می‌شود. مواد اولیه مورداستفاده در صنایع شیمیایی، گستره وسیعی از مواد مانند هوا و مواد معدنی تا نفت را شامل می‌شود.

صنایع شیمیایی در ده سال اخیر نه‌تنها در اروپا و ایالات‌متحده بلکه خصوصاً در چین، هند و سایر نقاط آسیا تغییرات قابل‌توجهی داشته‌اند. با افزایش رقابت در سرتاسر جهان، یافتن راه‌های جدید و نوآورانه برای برآورده کردن خواسته‌های رو به افزایش صنایع، تقاضا و نگرانی‌های زیست‌محیطی مصرف‌کنندگان از اهمیت بیشتری برخوردار است.

[tie_full_img][/tie_full_img]

محصولات صنایع شیمیایی به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند:

• مواد معدنی پایه
• محصولات شیمیایی مشتق شده از نفت که به محصولات پتروشیمی‌اید معروف هستند.
• پلیمرها

[tie_full_img][/tie_full_img]

مواد معدنی پایه به دسته‌ای از مواد شیمیایی گفته می‌شود که در صنایع تولید و کشاورزی استفاده می‌شوند. مواد شیمیایی معدنی به‌طور عمده از مواد معدنی فلزی و غیرفلزی مشتق می‌شوند. این مواد شامل اسیدها، فلزات، نیترات‌ها، فلورایدها، سیلیکون‌ها و سایر مواد است.

برخی در حجم بالا و به میزان میلیون تن در سال تولید می‌شوند. شامل موادی مانند کلر، سدیم هیدروکسید (کاستیم سودا)، اسیدسولفوریک، اسید نیتریک و مواد شیمیایی اولیه برای تولید کودها هستند.

تولیدکنندگان برای کاهش هزینه‌ها و رعایت استانداردهای سختگیرانِ محیط زیستی و ایمنی به‌صورت پیوسته‌کار می‌کنند.

اصطلاح مواد پتروشیمی می‌تواند تا حدودی گمراه‌کننده باشد زیرا برخی از این محصولات می‌تواند از منابع اولیه دیگری به‌جز نفت، مانند زغال‌سنگ و زیست‌توده تولید شوند. به‌عنوان‌مثال به‌طورمعمول متانول در اروپا و خاورمیانه از نفت و گاز طبیعی تولید می‌شود؛ در حالیکه منبع اولیه تولید متانول در چین، زغال سنگ است. اتیلن نیز مثال دیگری از این مواد است که در خاورمیانه از نفت و گاز و در برزیل به‌طور گسترده از زیست‌توده تولید می‌شود.

تولید مواد پتروشیمی از منابع مختلف (نفت، زغال‌سنگ و یا زیست‌توده) در جهان، با تغییرات زیادی در استفاده از فنّاوری و پیشرفت‌های مهم واحدهای صنعتی و پارکهای شیمیایی موجه شده است.

هیدروکربن

هیدروکربن‌های موجود در نفت خام و گاز، که به‌طورمعمول آلکان های راست زنجیر هستند، در واحدی به نام واحد تقطیر (distillation unit) بر اساس تفاوت در نقطه‌جوش خود جداسازی می‌شوند. سپس این مواد به هیدروکربن‌های با کاربردهای بیشتر در صنایع شیمیایی مانند آلکانهای شاخه‌دار، آلکن ها و آروماتیک‌ها تبدیل می‌شوند. این فرایندها در واحدهای کراکینگ و فرآیندهای پالایشگاهی مرتبط توضیح داده‌شده‌اند.

هیدروکربن‌ها به گستره وسیعی از مواد شیمیایی پایه که یا به‌صورت مستقیم مورداستفاده قرار می‌گیرند (مانند بنزین و اتانول)، و یا در طی واکنش‌های بعدی به محصولات دیگری که کاربرد دارند تبدیل می‌شوند (مانند فنول برای تولید رزین‌ها و آمونیاک برای تولید انواع کودها). به‌طورکلی کاربرد عمده مواد پتروشیمی‌اید در تولید محدوده وسیعی از پلیمرها است.

ایران یکی از غنی‌ترین کشورها ازلحاظ منابع عظیم نفتی و گازی در جهان به شمار می‌آید. تجارت هر تن نفت خام در ایران در حدود 500 دلار است که اگر نفت خام را به سایر محصولات به‌خصوص محصولات پتروشیمی تبدیل کند ارزش تجارت آن 16 برابر افزایش خواهد یافت.

پتروشیمی یکی از صنایع مهم واصلی در ایران به شمار می‌آید. به‌عنوان منبع مهم و اساسی درآمدهای غیرنفتی، نقش به سزایی در رشد و گسترش صنایع داخلی، توسعه و بومی‌سازی فنّاوری ها و رشد صنایع پایین‌دستی خود داشته است.  تنوع خوراک اولیه، دسترسی به آب‌های بین‌المللی و دسترسی به نیروی کار بسیار ماهر و تخصصی ازجمله مزایای ایران برای این صنایع به شمار می‌آید.

تاریخچه صنایع پتروشیمی

تاریخچه صنایع پتروشیمی ایران به طرح احداث كارخانه كود شيميائي در شهر شیراز و در سال 1341 برمی‌گردد. یک سال بعد شركت ملي صنايع پتروشيمي به‌منظور پیشبرد توسعه و سیاست‌گذاری کشور در این صنایع،  تأسیس‌شده. كليه فعالیت‌های مرتبط با ايجاد و توسعه صنايع پتروشيمي در اين شركت متمركز گرديد.

پس از اولیه برنامه توسعه 5 ساله (1373-1368) میزان تولید محصولات شرکت ملی صنایع پتروشیمی به 2/5 میلیون تن در سال رسید . این میزان تولید در سال 1395 1/59 میلیون تن در سال رسیده است. تخمین زده می‌شود که با اجرای بیش از 55 طرح تصویب‌شده برای تأسیس صنایع پتروشیمی، ظرفیت تولید کشور افزایش پیداکرده و به حدود 105میلیون تن در سال برسد.

با توجه به فراوانی منابع گاز طبیعی در ایران، بسیاری از واحدهای پتروشیمی ایران از گاز طبیعی به‌عنوان خوراک اولیه خود استفاده می‌کنند. شرکت تپشا (ICPDC) طرح‌های بسیاری برای تکمیل زنجیره ارزش در صنعت طراحی کرده است. در نظر دارد با گسترش صنایع پایین‌دستی به‌عنوان یکی از بهترین و مطمئن‌ترین روش‌های برای رشد اقتصادی، به حفظ رشد اقتصادی کشور کمک کند.

[tie_full_img][/tie_full_img]

اهمیت مواد شیمیایی پایه در صنعت پتروشیمی

مواد شیمیایی‌بر اساس مواد اولیه‌ای که برای ساخت آن‌ها به‌کاررفته است به دودسته ارگانیک و غیر ارگانیک تقسیم می‌شوند.

ترکیبات ارگانیک معمولاً حاوی کربن هستند. به‌عنوان‌مثال، نهاده‌های ارگانیک مانند نفت و گاز طبیعی شامل هیدروکربن‌ها می‌شوند که زیربنای اصلی محصولات شیمیایی ارگانیک هستند.

نهاده‌های غیر ارگانیک معمولاً ترکیبی از دو یا چند جزء طبیعی هستند. غالبا کربن جزء مواد اصلی تشکیل‌دهنده آن‌ها محسوب نمی‌شود.

نفت و گاز طبیعی ابتدا فرآوری شده و تبدیل به گازهای طبیعی مایع، مانند اتان و پروپان، یا مایعات سنگین‌تر، مانند نفت و گازوئیل، می‌شوند. سپس در فرآیند تولید محصولات شیمیایی مورداستفاده قرار می‌گیرند.

حرف آخر:

صنایع شیمیایی و پتروشیمی‌ از بخش‌های رقابتی در جهان به شمار می‌آیند. نیاز است که ایران به‌منظور حفظ جایگاه خود در این صنعت در جهان به‌صورت رقابتی عمل کند. رشد سطح صنایع شیمیایی و پتروشیمی‌ در منطقه و جهان، نیازمند افزایش ظرفیت تولید و تکمیل زنجیره ارزش در این صنایع است.