ترا ریخته: ترا ریخته (به انگلیسی: Transgenesis)، که به آن تراژنی یا ترازایی نیز می‌گویند به فرآیند تزریق یک ژن بُرون‌زاد (به انگلیسی: Exogenous Gene) به جانداران زنده، گفته می‌شود. به‌طوری‌که جاندار ویژگی جدیدی پیدا کند و آن را به فرزندانش منتقل کند.

فهرست مطالب

• ترا ریخته چیست
• اقتصاد محصولات ترا ریخته
• چرا محصولات ترا ریخته خوب نیست؟
• تأثیر منفی بر سلامت انسان
• تأثیرات زیست‌محیطی
• کاربرد
• برتری‌ها
• غیرتراریخته چیست؟
• صحبت آخر

ترا ریخته چیست؟

در فناوری تولید جانداران ترا ریخته (ترازایی)، یک یا چند ژن به ژنوم طبیعی جاندار اضافه یا از آن حذف می‌شود. درصورتی‌که ژنی از جاندار حذف شود به جاندار حاصل فروریخته به انگلیسی (Knock out) گفته می‌شود.

گیاهان ترا ریخته طبق تعریف سازمان جهانی بهداشت؛ به گیاهان، جانوران و یا موجودات میکروسکوپی گفته می‌شود که ترکیب ژنتیکی آن‌ها (یا همان DNA) به شکلی تغییریافته است.

اقتصاد محصولات ترا ریخته

این محصولات، مقاوم به آفت‌ها هستند. مصرف سموم را کاهش می‌دهند و مواد معدنی آن‌ها بیش از سایر محصولات غیر تغیر ژنتیکی است. فقط تراژن‌ها به محصولات غذایی مرتبط نیستند. جانوران ترا ریخته در پزشکی و بیوفناوری، کاربرد فراوانی دارند.

جمعیت کره زمین تا سال ۲۰۵۰ میلادی از مرز ۱۰ میلیارد نفر عبور می‌کند و باید انقلابی در تولید محصولات کشاورزی برای سیر کردن این تعداد انسان وجود داشته باشد که ژنتیک، بستر این فرصت است. همه محصولات ترا ریخته بازار ایران، بایستی بر اساس قانون ایمنی زیستی ایران (مصوب سال ۸۸)، برچسب از سازمان غذا و دارو وزارت بهداشت دارد. مثل اسنک و پفک حجیم‌شده. نقشه جامع علمی ایران، تولید و مصرف این محصولات را پذیرفته و از تجاری‌سازی آن حمایت می‌کند.

چرا محصولات ترا ریخته خوب نیست؟

مخالفان استفاده از محصولات ترا ریخته می‌گویند برای محصولات ترا ریخته از سمی استفاده می‌شود که پرفروش‌ترین سم دنیا -راندآپ یا گلای‌فوسیت- است. سرطان‌زادیی این ماده برای انسان، بین مخالفان و موافقان محل اختلاف‌نظر است. سازمان بهداشت جهانی اما این سم را «احتمالاً سرطان‌زا» معرفی کرده است. جالب اینجاست؛ کشاورزان آمریکایی که این سم را استفاده کرده بودند، اعلام کردند به دلیل استفاده از گلایفوسیت مبتلابه سرطان لنفاوی غیرهوجکینی شده‌اند! مخالفان کشت محصولات ترا ریخته همچنین می‌گویند مخالفتی با پیشرفت علم و تکنولوژی ندارند اما تاریخ نشان داده اگر احتیاط لازم در به‌کارگیری تکنولوژی نشود، می‌تواند عوارض وخیمی داشته باشد.

بعضی گیاهان ترا ریخته همانند ذرت و سویا بعدازاینکه دچار دست‌کاری ژنتیک می‌شوند، سم گلایفوسیت را آزاد می‌کنند. مقادیر بالایی از این سم در بافت خوراکی این گیاهان باقی می‌ماند و باعث ایجاد بیماری صعب‌العلاجی در مصرف‌کنندگانش می‌شود.

بررسی‌های دانشمندان نشان داده در بسیاری از دست‌کاری‌های ژنتیکی به دلایلی مانند تأثیر متقابل ژن جدید(بیگانه) با ژن‌های گیاه موردنظر، می‌تواند تغییرات پیش‌بینی‌نشده‌ای را منجر شود.

همچنین طبق بررسی منتشرشده در نشریه (علوم محیطی اروپا) در سال ۲۰۱۱، در آزمایش‌های طولانی‌مدت ۹۰ روزه، مشکلات کبد و کلیه درنتیجه مصرف محصولات ترا ریخته دیده شد.

تأثیر منفی بر سلامت انسان

سازمان بهداشت جهانی (WHO) اعلام می‌کند تاکنون، بیشتر غذاهای ترا ریخته موجود در بازارهای جهان، ارزیابی‌های ایمنی را گذرانده و تأثیر منفی بر روی سلامتی درنتیجه مصرف غذاهای ترا ریخته وجود ندارد. بر پایه گزارش این سازمان، در توسعه مواد غذایی ترا ریخته، سه مسئله اصلی بررسی می‌شود:

۱- حساسیت‌زایی: توانایی محصولات ترا ریخته برای ایجاد آلرژی. هیچ‌گونه اثر آلرژی وابسته به مصرف محصولات ترا ریخته شناخته‌نشده است.

۲- قابلیت انتقال ژن‌های ترا ریخته به دستگاه گوارشی: خوردن غذاهای ترا ریخته تأثیری بر روی ژن‌های مصرف‌کننده ندارد. تمام غذاهایی که ما می‌خوریم حاوی ژن‌ها هستند. بااین‌حال بیشتر آن‌ها در هنگام پخت یا فرآوری از بین می‌روند و تمام آن‌ها در دستگاه گوارشی متلاشی و تبدیل به ذرات سازنده خود می‌شوند. رخ دادن جهش ژنتیکی در سلول، چه مفید، مضر یا خنثی، شرایط خاصی می‌طلبد. مولکول‌های DNA موجود در مواد غذایی، توانایی ایجاد جهش بر روی کتابخانه ژنتیکی یاخته‌های انسان را پیش از تجزیه در دستگاه گوارش پیدا نمی‌کنند.

۳- ترکیب و تکثیر با گونه‌های غیر ترا ریخته طبیعی: چندین کشور استراتژی‌های برای جلوگیری از مجاورت رشد گیاهان ترا ریخته با گونه‌های طبیعی را اجرا کرده‌اند.

سازمان بهداشت جهانی با همکاری سازمان‌های دیگر مانند (فائو)، راهنماها و دستورالعمل‌های بین‌المللی ارزیابی ایمنی غذاهایی ترا ریخته را توسعه می‌دهند.

در آینده، دست‌کاری ژنتیکی توانایی تغییر مقدار مواد مغذی غذا را دارا خواهد بود که پتانسیل آلرژی محصولات و میزان بهره‌وری صنایع غذا را بهبود خواهد بخشید

تأثیرات زیست‌محیطی

بر پایه گزارش فائو، تأثیرات عناصر زیستی جدید بر روی محیط، برای شناخته شدن به سال‌ها و دهه‌ها زمان نیاز دارند. بحث روی تأثیرات زیست‌محیطی محصولات ترا ریخته در حال افزایش است. گونه‌های ترا ریخته بهره‌وری و میزان محصول را افزایش می‌دهند، مغذی‌ترند، و می‌توانند در برابر کمبود مواد خاک، زمین‌های قابل‌استفاده و کمبود آب که از چالش‌های آینده است، بهتر پاسخگو باشند. مطالعات در مورد تأثیر این گونه‌ها و برهم‌کنش آن‌ها با گونه‌های گیاهی وحشی در طبیعت متمرکز است. رقابت این گونه‌های گیاهی مقاوم‌تر با گونه‌های طبیعی و بومی یک منطقه می‌تواند به محو شدن گونه‌های وحشی بومی و احتمالاً برهم خوردن توازن در چرخه‌های طبیعی یک منطقه شود که برای جلوگیری از آن باید بر چگونگی کشت و ورود گونه ترا ریخته به یک منطقه خاص نظارت شود.

کاربرد

جانداران تاریخت و فروریخت کاربردهای زیادی در پزشکی و زیست‌فناوری دارند. امروزه بسیاری از پروتئین‌های دارویی مانند انسولین، فاکتور ۸ انعقاد خون، هورمون‌های رشد و … از طریق این فناوری تولید می‌شود.

جانورانی که زیر تابش پرتو فرابنفش نور تولید می‌کنند باکتری‌های موسوم به «کاندوم‌های زنده» که جلوی تکثیر ویروس اچ‌آی‌وی را می‌گیرند.

خوک‌های مولد پروتئین اسفناج و بزهای تولیدکننده تارعنکبوت همگی از جانداران تاریخت هستند

برتری‌ها

گیاهان ترا ریخته به وجود آورد که به بیماری‌ها، آفت‌ها و حشرات، مقاوم هستند.

تولید را در واحد سطح افزایش داده و بخشی مهمی از کمبود جهانی به مواد غذایی را رفع خواهد کرد.

گیاهان خوراکی را به سمومی که برای دفع علف هرز استفاده می‌شوند مقاوم کرد.

مواد غذایی مانند غلات، ذرت، سویا و غیره باعث می‌شود که بتوان با هزینه، نیروی کار، آبیاری، زهکشی و سموم کمتر، مقادیر بیشتری مواد غذایی تولید شود و با مشکل کمبود غذا در جهان مبارزه کرد.

گیاهان را در شرایط نامساعد محیطی (خشک‌سالی، سرما و سیل) و همچنین زمین‌هایی که چندان برای کشاورزی مناسب نیستند (شوره‌زارها) پرورش داد.

مواد غذایی را با بیشترین مقدار مواد مغذی مانند انواع اسیدآمینه، پروتئین و ویتامین‌های ضروری تولید کرد تا به بهبود سلامت کمک کند.

مواد حساسیت‌زا را در مواد غذایی گیاهی یا حیوانی کاهش داد.

زمان بهره‌وری و تازه ماندن مواد غذایی را افزایش داد.

غیرتراریخته چیست؟

به دلیل عدم قطعیت سلامت محصولات ترا ریخته، دولت، کارخانه‌هایی را که از این محصولات استفاده می‌کنند، موظف کرده که بر روی محصولاتشان، عنوان ترا ریخته را قرار دهند تا مصرف‌کنندگان بدانند چه محصولی ترا ریخته است و چه محصولی ارگانیک.

در میان تولیدکنندگان اما مسابقه بر سر تولید محصولاتی است که غیرتراریخته باشند، چون مصرف‌کنندگان تمایل بیشتری به استفاده از این محصولات دارند. یکی از همین برندها، طبیعت است که از اواخر سال 98 روغن‌های سرخ‌کردنی خود را با گیاهان غیر ترا ریخته تولید نموده و با این کار بسیاری از برندهای دیگر را مجاب کرده تا آنان هم به این روش روی آورده و محصولات ترا ریخته را برای همیشه از سبد غذایی مردم حذف کنند.

صحبت آخر:

در این مقاله درباره صفرتا صد محصولات ترا ریخته صحبت شده.آیا شما هم از این محصولات استفاده کرده‌اید؟نظر شما در این مورد چیست؟