به‌طورکلی ضایعات محصولاتی هستند که ویژگی‌های یک محصول سالم را ندارند اما می‌توان آن‌ها را فروخت و ارزش فروش را دارند. ضایعات، قراضه نیز نامیده میشود. بسیاری از محصولات اطراف ما یا وسایل غیرقابل استفاده از نظر ما، در گروه ضایعات قرارگرفته و قابل بازیابی و فروش هستند. ضایعات انواع مختلفی دارند از جمله ضایعات فلزی، ضایعات غیرفلزی، ضایعات الکترونیکی و…. در این مقاله قصد داریم به بررسی ضایعات مس و ارزش و کاربرد آن‌ها بپردازیم.
ضایعات مس چیست؟
فلز مس، فلزی قرمزرنگ با ویژگی‌های منحصربه‌فردی است و بعد از فولاد بیشترین حجم تولید به آن اختصاص دارد. بنابراین، بازیافت آن از ضایعات، ارزش زیادی به همراه داشته و از جمله ضایعات پرفروش در دنیا محسوب می شود. ضایعات مس در شکل‌های مختلفی وجود دارد مانند ظروف مسی، لوله‌ها و کابل‌های مفتولی مسی، سیم‌های آرمیچری، ضایعات تسمه و ورق‌ها و بسیاری دیگر. ضایعات مس درصد بالایی از ضایعات فلزی را تشکیل می‌دهند. در حال حاضر حدود 12 درصد از تولیدات مسی، از ضایعات مس به دست می‌آید و 88 درصد دیگر نیز از معادن تأمین می‌شوند. بازیافت ضایعات مسی صرفه اقتصادی داشته و به نسبت ارزان‌قیمت است. این بازیافت بیشتر از فلزاتی مانند طلا و نقره است. اگر ضایعات مس، ضایعاتی باکیفیت بوده و آلودگی نداشته باشد مثلاً با فلزات دیگر آلوده نشده باشد، می‌توان از آن‌ها برای تولید محصولاتی باکیفیت استفاده کرد.
انواع ضایعات مس
ضایعات مس به دو دسته طبقه‌بندی میشود: ضایعات جدید و ضایعات قدیمی.
- ضایعات قدیمی: ضایعاتی هستند که کارایی زیادی ندارند و عمر استفاده از آن‌ها به پایان رسیده است. بازیافت این نوع ضایعات فرآیندی طولانی دارد زیرا این ضایعات در حجم زیاد جمع‌آوری میشود و سپس بازیافت می‌شوند. ضایعات قدیمی به رنگ قهوه‌ای تیره هستند و بخش‌های زنگ‌زده ضایعات مس به رنگ سبز دیده میشود. بنابراین درجه خلوص پایینی داشته و از کیفیت بالایی برخوردار نیستند. قیمت این ضایعات نسبت به نوع ضایعات جدید پایین‌تر است.
- ضایعات جدید: ضایعات حاصل از تولیدهای صنعتی مانند قطعات و تجهیزات، ضایعات جدید هستند که به رنگ قرمز درخشان هستند. این ضایعات از درجه خلوص بالایی دارند. بیشتر خریدوفروش ضایعات مس مربوط به نوع جدید هستند. این ضایعات معمولاً پس از چند ماه بازیافت میشود. اما ضایعات قدیمی برای بازیافت شدن باید به مقدار قابل‌توجهی برسد.
بازیافت مس از ضایعات
سه روش کلی برای بازیافت مس وجود دارد: بازیافت دستی، بازیافت به روش قالکاری و بازیافت به روش شیمیایی.
بازیافت دستی
از ساده‌ترین راه‌های بازیافت، جداسازی به روش دستی است که در کارگاه‌های کوچک انجام میشود. با این روش می‌توان سیم‌های مسی را از قطعات الکترونیکی و تجهیزات جدا کرد.
بازیافت به روش قالکاری
روش متداول در بیشتر کارگاه‌های بازیافت مس است که بازده زیادی دارد. در کشور ما نیز این روش متداول است. این روش نسبت به روش دستی و شیمیایی از سرعت و بازدهی بالایی برخوردار است. به‌منظور بازیافت مس از بردها و قطعات الکترونیکی با این روش، ابتدا آن‌ها در کوره قالکاری ریخته شده و با مس، نقره یا اکسید سرب ذوب می‌شوند. بخشی از فلزات پایه اکسیدشده و وارد سربار می گردند. فلزهای ارزشمندی مانند طلا و نقره در نقره یا مس جمع شده و به‌صورت قرص مس و نقره از کوره بیرون آورده میشود.
بازیافت به روش شیمیایی
در روش شیمیایی همه‌ی ضایعات الکترونیکی پس از جداسازی، خرد و آسیاب می‌گردند. پس از انجام این مراحل در اسید حل میشود. بعد از بازیابی فلزات گران‌بها، با روش‌های الکتروپینینگ و یا سمنتاسیون از محلول اسیدی جدا می‌شوند. این روش نیز بازدهی بالایی دارد. البته در حجم صنعتی مقرون به صرفه است. با این روش می‌توان مس با خلوص بالا تولید کرد.
ویژگی‌های بازیافت مس
برخی از ویژگی‌های بازیافت مس عبارت‌اند از:
- بازیافت مس منجر به پایین آمدن قیمت مس در جهان میشود.
- بازیافت قراضه‌های مسی مقدار تولید گاز دی‌اکسید کربن را کاهش می‌دهد.
- بازیافت مس می‌تواند بخش زیادی از هزینه‌های صنعت تولید مس را جبران می‌کند.
- ضایعات مس در 72 درصد از صنایع امریکا کاربرد دارد و برای آن بازیافت میشود.
- بازیافت حداکثری نسبت به بازیافت دیگر فلزات دارد.
- بازیافت مقرون‌به‌صرفه است.
کاربرد ضایعات مس
بخش مهمی از مس بازیافت شده از ضایعات در صنایع الکتریکی و مخابرات است و به‌صورت کابل‌های مسی و خطوط انتقال نیرو مورد استفاده قرار می‌گیرد. هم‌چنین، این نوع مس‌ها در ترانسفورماتورها و دستگاه‌های الکتریکی کاربرد دارد. امروزه، بیشتر سیم‌پیچی‌ها در الکتروموتورها نیز از این مس‌ها استفاده می‌کنند. از دیگر کاربردهای مس تولیدشده از ضایعات در سیستم‌های تهویه، لوله‌ها و اتصالات ساختمان‌هاست. رادیاتور خودروها و نیز انواع کندانسور و قطعات به کار رفته در انواع شیرآلات نیز یکی دیگر از موارد کاربرد ضایعات مسی پس از بازیافت در چرخه تولید می‌باشند. یکی دیگر از کاربردهای مس بازیافتی استفاده از آن‌ها در ساخت ظروف آشپزخانه به دلیل ماندگاری و خواص این فلز است که کاربرد آن را همچون گذشته رونق بخشیده است.
در پایان
ضایعات مس را می‌توان طلای سرخ نامید و از ارزش زیادی برخوردار است. تجارت قراضه‌های مس در حال حاضر در جهان بسیار پررونق است و می‌تواند فرصتی عالی برای کسب‌وکار باشد.
افراد فعال در ضایعات می‌توانند در سایت و اپلیکیشن تموک یکدیگر را پیدا کنند.
