از بازیافت پلاستیک و مواد پلاستیکی چه می‌دانید؟
پلاستیک یکی از پرکاربردترین مواد در جهان است. پلاستیک‌های پیشرفته ، سبک و ارزان بوده و کاربردهای زیادی دارد. مشکل پلاستیک در نحوه استفاده از آن نیست بلکه در مدیریت محصولات تولیدشده از آن است. از سال 1950 ، نزدیک به نیمی از پلاستیک در محل دفن زباله یا در طبیعت ریخته شده است و فقط 9 درصد از پلاستیک استفاده‌شده به‌اندازه کافی بازیافت شده است. تخمین زده‌شده است که سالانه 4 تا 12 میلیون مترمربع زباله پلاستیکی وارد اقیانوس‌ها می‌شوند.
بازیافت پلاستیک و مواد پلاستیکی
پلاستیک یکی از مواد مفید و پرکاربرد در دنیای مدرن است. امروزه مصرف پلاستیک 20 برابر بیشتر از50 سال گذشته است. هرساله بیش از 420 میلیون تن پلاستیک در سرتاسر دنیا تولید میشود.
بازیافت پلاستیک به فرآیند بازیابی ضایعات پلاستیک و پلاستیکی و فرآوری مجدد مواد به محصولات کاربردی و مفید گفته میشود. با استفاده مجدد و بازیافت موارد تا حد امکان ، طول عمر پلاستیک‌ها را بهینه کنیم. هدف از بازیافت پلاستیک کاهش میزان آلودگی پلاستیک برای تولید محصولات پلاستیکی کاملاً جدید است. این روش به‌صرفه جویی در منابع کمک می‌کند و پلاستیک‌ها را از محل دفن زباله یا مقصد ناخواسته مانند اقیانوس‌ها منحرف می‌کند. پلاستیک‌ها را می‌توان در شش دسته طبقه‌بندی کرد:
- پلی استایرن یا PS: برای تهیه لیوان یا فنجان‌هایی که می‌توانید در آن نوشیدنی‌های گرم بریزید به پلی استایرن نیاز دارید. به‌علاوه، PS در تهیه ظروف ماست و کارد و چنگال پلاستیکی نیز کاربرد دارد.
- پلی‌اتیلن با چگالی کم یا LDPE: کیسه‌های زباله پلاستیکی از این ماده ساخته می‌شوند.
- پلی‌پروپیلن یا PP
- پلی وینیل کلراید یا پی‌وی‌سی: جنس بطری یا ظرف آب حاوی از PVC است.
- پلی‌اتیلن با چگالی بالا یا HDPE: برای تولید بطری‌های شامپو و شیشه شیر به کمی HDPE نیاز است.
- پلی‌اتیلن ترفتالات یا PET: بطری‌های پلاستیکی آب مقدار اندکی PET دارند.
بسیاری از انواع پلاستیک قابل بازیافت هستند، اما بسیاری از پلاستیک‌ها فرآیند بازیافتشان بسیار دشوار است و بنابراین بازیافت نمی‌شوند. البته این موضوع به این معنی نیست که به روش دیگری امکان پردازش مجدد آن وجود ندارد. در حال حاضر فقط محصولات پلاستیکی PVC، HDPE و PET قابل بازیافت‌اند و اگر محصول پلاستیکی از جنس LDPE، PP، PS. بازیافت پلاستیک‌ها به‌اندازه 88 درصد انرژی را ذخیره‌سازی می‌کند. شایان‌ذکر است که پلاستیک‌های مخلوط را نیز می‌توان بازیافت کرد اما ارزشی کمتر از پلاستیک‌های دسته‌بندی و مرتب‌شده دارند.
فرآیند بازیافت مواد پلاستیکی
نام دیگر پلاستیک طلای کثیف است که نشان‌دهنده‌ی ارزش زیاد این مواد برای بازیافت است. ساده‌ترین فرآیند بازیافت پلاستیک شامل جمع‌آوری، مرتب‌سازی، خرد کردن، شستشو، ذوب شدن و گندله‌سازی است. البته برخی فرآیندهای خاص بر اساس رزین پلاستیک یا نوع محصول پلاستیکی ممکن است متفاوت باشد. بازیافت پلاستیک و مواد پلاستیکی اغلب از دومرحله‌ای زیر تشکیل‌شده است:
مرحله اول: مرتب‌سازی پلاستیک‌ها به‌صورت خودکار یا با مرتب‌سازی دستی برای اطمینان از پاک شدن تمام آلاینده‌ها از جریان زباله‌های پلاستیکی.
مرحله دوم: ذوب شدن پلاستیک‌ها به‌طور مستقیم به شکل جدید یا خرد شدن به پوسته سپس ذوب شدن قبل از پردازش نهایی دردانه‌های ریز.
نوآوری‌های مداوم در فناوری بازیافت، روند بازیافت پلاستیک و مواد پلاستیکی را آسان‌تر و مقرون‌به صرفه‌تر کرده است. این فناوری‌ها شامل ردیاب‌های قابل‌اعتماد و نرم‌افزار تشخیص و تصمیم‌گیری پیچیده‌ای است که درمجموع بهره‌وری و دقت مرتب‌سازی خودکار پلاستیک‌ها را افزایش می‌دهد. یکی دیگر از نوآوری‌های قابل‌توجه در بازیافت پلاستیک، یافتن کاربردهای باارزش بالاتر برای پلیمرهای بازیافتی در فرآیندهای بازیافت حلقه بسته است. اخیراً، برخی از کشورهای اروپایی ازجمله آلمان ، اسپانیا ، ایتالیا ، نروژ و اتریش شروع به جمع‌آوری بسته‌بندی‌های سخت مانند قابلمه‌ها ، وان ها و سینی‌ها و همچنین مقدار محدودی از بسته‌بندی‌های انعطاف‌پذیر پس از مصرف کرده‌اند. با توجه به پیشرفت‌های اخیر در فن‌آوری‌های شستشو و مرتب‌سازی، بازیافت بسته‌های پلاستیکی غیر بطری امکان‌پذیر شده است.
بازیافت پلاستیک و مواد پلاستیکی در ایران
سال‌های است که تبلیغات زیادی روی بازیافت پلاستیک در کشور انجام میشود و افراد زیادی هم پلاستیک‌های خود را تفکیک می کنند تا به محیط زیست ایران کمکی کرده باشند. اما واقعا بازیافت پلاستیک در ایران چگونه است؟ چه تفاوتی میان بازیافت پلاستیک در ایران و کشورهای پیشرفته وجود دارد؟ آیا ما به تجهیزات به روز دسترسی داریم؟
در ایران بازیافت اغلب در کارگاه‌های کوچک انجام میشود. دستگاه‌های بازیافت پلاستیک به‌طور خودکار در ایران کم است. این امر باعث شده است این فرآیند به‌صورت دستی توسط کارگران انجام گیرد. این کار بسیار دشوار بوده و حتی می‌تواند خطرناک نیز باشد. کارگران ابتدا بازیافت‌های جمع‌آوری‌شده را در ستون‌های بلندی از آب می‌ریزند. به این وسیله ناخالصی‌ها از پلاستیک‌ها جدا گردد و پس از ته‌نشین شدن، مواد پلاستیکی را جدا می‌کنند. بعدازاین جداسازی، پلاستیک‌ها برای آنکه سریع خشک شوند وارد دستگاه سانتریفیوژ گشته و شروع به چرخیدن می‌کنند تا آب آن‌ها کاملاً گرفته شود. سپس فرآیندهای بعدی بازیافت شروع خواهد شد (یعنی بخش آسیاب کردن و جمع‌آوری که البته در این بخش نیز کارگران بازیافت، پلیمرها را جمع‌آوری می‌کنند.)
بنابراین تفاوت اساسی بازیافت در ایران در مقایسه با سایر کشورها استفاده از فرآیندهای غیر مدرن و دستی است. دستگاه‌های بازیافت گران‌قیمت هستند و اغلب افراد ترجیح می‌دهند از کارگرها به‌جای دستگاه‌های خودکار استفاده کنند. ازاین‌رو پلیمرهای تولیدشده از مرغوبیت بالایی برخوردار نبستند و ناخالصی در آن‌ها زیاد است و از ارزش و کیفیت بالایی برخوردار نیستند. متأسفانه این روش بازیافت در کشور روزبه‌روز در حال گسترش است و از این طریق پلیمرهای نامرغوب بیشتری تولید میشود.
در پایان
بازیافت پلاستیک و مواد پلاستیکی که از آن به‌عنوان طلای سیاه یاد میشود امری باارزش است و می‌تواند ازنظر اقتصادی سودآور باشد. همچنین مانع افزایش پسماند پلاستیک گشته و می‌توان به این وسیله از منابع و محیط‌زیست حفاظت کرد.
