آیا پرورش بز توجیه اقتصادی دارد؟
به‌طورکلی، پرورش دام به‌صورت اصولی کاری اقتصادی است و می‌تواند سود زیادی را برای فرد به ارمغان بیاورد. هم‌چنین، فرصت‌های شغلی زیادی در جامعه ایجاد خواهد شد. در حال حاضر، پرورش بز در ایران اغلب توسط روستاییان و مردمان عشایر انجام میشود و نقش مؤثری در اقتصاد آنها دارد. اما آیا پرورش بز توجیه اقتصادی دارد؟
برای پرورش بز چه کارهایی لازم است انجام دهیم؟
همان‌گونه که پیشتر نیز اشاره شد اگر پرورش بز با آگاهی و مدیریت خوب شروع و ادامه پیدا کند علاوه بر درآمدزایی برای شما می‌تواند اشتغال زایی زیادی داشته باشد و افراد زیادی را به کار مشغول کند. گمان برده می شود ایرانی‌ها اولین مردمانی بودند که بز را اهلی کردند. جمعیت بز در ایران حدود ۲۰ میلیون از نژادهای مختلف است. برای پرورش بز مانند هر دام دیگری باید نکاتی را رعایت کنید. مهمترین این نکات عبارتند از:
- اطلاعات کافی درباره روش های اصولی پرورش بز و انتخاب یکی از آن ها یعنی پرورش بزغاله با مادر یا پرورس بزغاله بدون مادر. برای به دست آوردن اطلاعات کافی در این حوزه می توانید از افراد با تجربه در این کار مشورت بگیرید. یا حتی مدتی به عنوان کاراموز در یکی از واحدهای پرورش بز کار کنید.
- به یاد داشته باشید همواره برای گله خود نیاز به دامپزشکی مجرب دارید تا در طول فرآیند پرورش شما را همراهی کرده و دام های شما را زیر نظر داشته باشد تا در صورت بروز هر مشکلی به سرعت بتواند اقدام کند.
- برای پرورش بزهای خود باید به فکر جایگاه استانداردی باشید.نباید برای تنظیم تهویه، نور و دما مشکلی نداشته باشید. بزها قرار است مدت زمان طولانی را در این فضا بگذرانند پس برای انتخاب آن دقت کنید.
- از کارهای مهمی که باید پیش از راه اندازی واحد پرورش بز انجام دهید، تهیه کردن طرح توجیهی است. طرح توجیهی به طور دقیق برای همه‌ی هزینه های را مشخص می‌کند. این طرح به شما دیدی تازه درباره کسب و کاری که می خواهید شروع کنید می دهد. افراد زیادی می توانند به شما در تهیه‌ی این طرح توجیهی کمک کنند.
این موارد را باید پیش از راه اندازی واحد پرورش بز در نظر بگیرید. اگر به این نتیجه رسیدید که قادر به انجام این کار هستید لازم است که مجوزهای لازم را از نظام مهندسی کشاورزی و نظام دامپزشکی است. در ابتدا باید طرح خود را به نظام مهندسی کشاورزی اعلام کنید. اگر با سیاست های وزارتخانه همخوانی داشته باشد، تقاضای شما در سامانه مربوطه ثبت و به سازمان نظام دامپزشکی اعلام میشود.
اطلاعاتی درباره بز
بز دامی مقاوم است که در شرایط سخت می‌تواند به زندگی خود ادامه دهد، شرایطی که برخی دیگر از دام‌ها مانند گاو شیری قادر به تحمل آن نیستند. شواهد نشان می‌دهند که اهلی کردن بز اولین بار توسط ایرانیان انجام شده است و تاریخ آن به 7000 تا 9000 سال پیش از میلاد مسیح برمی‌گردد. بز به‌عنوان دام هزاره‌ی سوم شناخته شده است. آنها نقش مهمی در تأمین غذای مورد نیاز انسان‌ها بازی می‌کند و منبع اصلی تولید پروتئین حیوانی در کشورهای آفریقایی و خاورمیانه است. حدود سه‌چهارم بزهای جهان در کشورهای درحال‌توسعه پرورش داده می‌شوند. هم‌چنین، شیر و موی آنها نیز از اهداف دیگر پرورش آن‌هاست.
اگرچه تاریخچه بز قدمت زیادی در ایران دارد اما متأسفانه اهمیت پرورش آن در کشور ما اندک بوده و معمولاً به‌عنوان پرورشی جانبی در کنار پرورش گوسفند انجام میشود.
بزها نژادهای مختلفی دارند که هرکدام ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارند مانند نژاد سانن، نژاد توگنبرگ، نژاد آنقولونوبیان و…
نژاد سانن
یکی از معروف‌ترین نژادهای بز، سانن است. این نوع بز، سازگاری خوبی با رژیم‌های غذایی مختلف داشته و قادر به زندگی در اقلیم‌های مختلف میباشد مانند کوهستان و دشت.
این بزها به مقدار قابل‌ملاحظه‌ای در تولید شیر دارند و در جهان رکوردار تولید شیر هستند.
متوسط شیر تولیدی بزهای بومی ایران حدود 40 تا 150 لیتر است. این در حالی است که این میزان در کشورهای توسعه‌یافته برای هر رأس بز سانن حدود 700 لیتر است که اختلاف زیادی را نشان می‌دهد. هم‌چنین، آنها بدنی مستحکم دارند. موهای کوتاه شبیه ابریشم سطح بدن بزها را پوشانده است و به رنگ سفید هستند. بزهای سانن گزینه‌ی مناسبی برای پرورش هستند. زیرا تولید شیر بالایی دارند. دوقلویی زایی نیز در آنها بسیار زیاد است. در بسیاری از نقاط جهان این نوع بز پرورش داده می‌شوند و به‌راحتی با سیستم‌های پرورش بسته صنعتی، سازگار می‌شوند.
نژاد آلپاین
از دیگر نژادهای شناخته‌شده در دنیا، بز با نژاد آلپاین بوده که خاستگاه آن کوهستان‌ها فرانسه و سوئیس است. این نژاد به رنگ قهوه‌ای، خاکستری یا ابلق دیده می‌شوند. آنها مقاوم و قدرت زیادی در کوه‌پیمایی دارند و می‌توانند از صخره‌های شیب‌دار به‌راحتی بالا بروند. علیرغم زندگی در کوهستان‌های سرد، این نژاد قدرت زندگی در مناطق گرمسیر را نیز دارد و می‌توانند با هر نوع آب و هوایی سازگار شوند. این نژاد در کشور ما چندان گسترش پیدا نکرده است. زیرا تازه به کشور ما وارد شده‌اند. بزهای آلپاین نیز تفاوت تولید شیر قابل‌توجهی با بزهای سانن ندارند و از طرفی مقاومت آنها نسبت به بیماری‌ها و شرایط سخت محیطی مطلوب است و می‌توانند گزینه‌ی مناسبی برای پرورش در مقیاس صنعتی باشند و پرورش این نوع بز توجیه اقتصادی دارد.
نژاد تونبرگ
بزهای تونبرگ مانند نوع سانن و آلپاین از نوع بزهای شیری هستند. تونبرگ نژاد محبوب بز شیری در استرالیا است. و به رنگ قهوه‌ای روشن با قسمت انتهایی روشن‌تر دیده می‌شوند. تونبرگ ها در قسمت‌های مختلف بدن خود دارای علامت سفید یا کرم هستند. این بزها نسبت به نوع سانن جثه‌ی کوچک‌تری دارند و وزن آنها حدود 55 کیلوگرم است اما دارای پشم‌های بلندتر هستند. آنها به‌اندازه‌ی نژاد سانن شیر تولید نمی‌کنند اما شیر تولید شده توسط آنها مداوم و در دوره‌های طولانی‌مدت بوده است و بین 3 تا 4 درصد چربی دارد. تونبرگ ها در مقایسه با اندازه بدن خود از بهترین بزهای شیری نیستند.
نژاد آنقولونوبیان
این بزها از نظر ظاهری بسیار زیبا هستند. خاستگاه این نژاد انگلیس است اما از اواسط دهه‌ی 1950 میلادی وارد استرالیا شدند. این نوع بزها شیر زیادی تولید نمی‌کنند هر چند در استرالیا یک نژاد محبوب شیری هستند! و بهترین نژاد در استرالیا در شرایط گرم است.
این بزها نسبت به نژاد آلپانن گوشت بیشتری دارند و معمولاً به دو منظور استفاده از شیر و گوشت شناخته می‌شوند.
ویژگی آنها به‌اختصار عبارت‌اند از:
– این بزها به دلیل ظاهری زیبا، تولید شیر و گوشت از شهرت بالایی برخوردار است.
– آنها به رنگ‌های مختلف از سفید، سیاه، قهوه‌ای یا با رنگ‌های مختلف دیگر دیده می‌شوند.
– آنها عمدتاً برای تولید شیر پرورش داده می‌شوند اما گوشت نیز بسیار تولید می‌کنند.
– آنها می‌توانند به‌راحتی خود را با محیط‌زیست سازگار کنند.
در پایان
با توجه به شرایط اقتصادی دامپروری و خشکسالی های اخیر و تاثیر آن بر افزایش خوراک و نگهداری دام، بز می تواند جایگزینی مناسب باشد. در این میان بزهای پر تولیدی مانند سانن و آلپاین باید پرورش داده شوند تا دامداران و پرورش‌دهندگان سود اقتصادی خوبی بهره‌مند شوند. در پاسخ به این سوال که آیا پرورش بز توجیه اقتصادی دارد؟ باید گفت: بله، پرورش بز سود قابل ملاحظه ای می توانذ داشته باشد و از نظر اقتصادی توجیه پذیر است. با آگاهی از نژادهای مختلف بهترین را برای پرورش خود انتخاب کنید.
در سایت و اپلیکیشن تموک می‌توانید از نژادهای موجود در ایران آگاهی پیدا کرده و برای پرورش آنها اقدام کنید.
